هر دندانپزشک باید قبل از شروع درمان مثل ایمپلنت جزئیات تشخیصی را رعایت کند تا بدون در نظر گرفتن اصول اولیه اخلاق عمل نکند برای مثال با تشخیص درست و صحیح ،دندان سالم و یا قابل نگهداری بدون کشیدن درمان میشود.
ملاحظات اخلاقی در جایگزینی دندان با ایمپلنت
جایگزینی دندانهای از دست رفته با ایمپلنتهای دندانی در سالهای اخیر، رواج رو به رشدی داشته است. رشد فزاینده ی شرکتهای تولید و توزیع ایمپلنتهای دندانی از استقبال دندانپزشکان و نیز بیماران حکایت دارد. در روش درمان بی- دندانی با استفاده از ایمپلنت، اضافه شدن مرحله ی جراحی، بر اهمیت ملاحظات قانونی و اخلاقی افزوده است
(۱ .( تصمیم گیری در مورد طرح درمان نواحی بی دندانی باید با مشورت با بیمار و در نظر گرفتن اصول چهارگانه ی اخلاق زیستی شامل اتونومی، عدم اضرار، سودمندی و عدالت انجام شود. در رعایت اصول اخلاقی سعی بر این است که آنچه درست است و آنچه بهتر است و آنچه حق مطلب است، عمل شده و از درمان بیهوده اجتناب شود. مراد از درمان بیهوده، اقدامی است که برای بیمار نتیجه ای در پی ندارد
(۲.( مثالی از درمان بیهوده، جای گذاری ایمپلنتهای دندانی در موقعیتی در استخوان فک است که قابل اسنفاده برای بازسازی پروتزی نباشد. در طرح درمان جایگزینی دندان از دست رفته، گزینه های مختلفی برای انتخاب در پیش روی دندانپزشک هستند
(۳ .( قبل از انتخاب هر یک از این گزینه ها، دو سؤال اصلی پیش روی درمان گر است: «چه باید کرد؟» و «چرا؟». برای پاسخ به این دو سؤال، درمانگر ناچار است فهرستی از تمام گزینه های «چه میشود کرد؟» را تهیه نماید. وقتی صورت مسأله، وجود ناحیه ی بی دندانی باشد، پاسخ به سؤالات یاد شده ساده تر از موقعی است که بیمار با دندانی موجود مراجعه کرده و از دندان خود شاکی و ناراضی است. گاهی اتونومی بیمار متأثر از عدم آگاهی یا تحت تأثیر تبلیغات نادرست است که لازم است درمانگر با سعه ی صدر، آمادگی لازم برای ارائه ی اطلاعات لازم و آگاه سازی بیمار داشته باشد. برای درمان، اجازه ی بیمار یا رضایت الزامی است (ماده ی ۱۵۸ قانون مجازات اسلامی)
(۴ .(رضایت و آگاهی، دو بخش اصلی رضایت آگاهانه محسوب میشوند و کسب این دو مؤلفه قبل از شروع درمان، علاوه بر کسب نتایج بالینی بهتر، از بسیاری مسائل و درگیریهای اخلاقی و قانونی پیشگیری خواهد نمود
(۵ .(درمنشور حقوق بیمار، مصوب۱۳۸۸ ،بر این نکته تاکید شده است که انتخاب و تصمیم گیری بیمار باید آزادانه و آگاهانه، مبنی بر دریافت اطلاعات کامل و جامع باشد . دندانپزشک باید بنا بر وظیفه ی اخلاقی با ارائه ی اطلاعات کافی در زمینه ی گزینه های مختلف درمانی، رضایت آگاهانه بیمار را جلب نماید، هر چند مقصود از آگاهی دادن، ارائه ی جزئیات اعمال جراحی یا پروتزی نیست. نتایج حاصل از یک مطالعه ی سیستماتیک اخیر به دندانپزشکان هشدار داده است که علی رغم اینکه بیماران از توضیحات ارائه شده توسط دندانپزشکان، درک کلی اعلام کرده اند، ولی ممکن است درک آنها محدود باشد و توصیه شده از رسانه های اضافی برای بهبود بخشدن فرآیندهای رضایت آگاهانه در دندانپزشکی استفاده شود
(۶ .(آنچه مسلم است، ارائه ی خدمات دندانپزشک نباید بر اساسی غلط استوار شده باشند. از این رو، دانش و مهارت حرفه ای درمانگر باید به روز باشد
(۷ .(لازم است دانش و مهارت و تجربه ی عملی توأم با یکدیگر وجود داشته باشند، چرا که صرف دانستن تئوری یک مطلب برای انجام خدمت دندانپزشکی کفایت نخواهد نمود و صرف داشتن تجربه ی شخصی یا سن بالا و تعداد سنوات اشتغال به حرفه ی دندانپزشکی، دلیل بر داشتن دانش کافی برای انجام درمان نیست. در جایگزینی دندان های از دست رفته با اعضای مصنوعی، طرح درمان ایمپلنت های رایج، تقلیدی از ریشه ی طبیعی دندان است. هیچ عاقلی تصور نمیکند که عضو مصنوعی بهتر از طبیعی کار کند. با این حال، مراجعات مکرر به مطب های دندانپزشکی برای در آوردن دندان طبیعی قابل استفاده و جایگزینی آن با ایمپلنت وجود دارد که عمده ی موارد به دلیل نارضایتی بیمار از دندان طبیعی خود است که معمولاً با درمان های متداول دندانپزشکی مانند ترمیمی، اندو، ارتودنسی و پروتز قابل اصلاح است
(۹ ، ۸ .(با این حال، مواردی وجود دارد که دندانی از نظر پیش آگهی اندو، پریو یا پروتزی غیر قابل نگهداری تشخیص داده شده است و کشیدن آن توصیه میشود
(۱۰ .(کشیدن دندان باید دلیلی غیر از توقع به جایگزینی با ایمپلنت داشته باشد. هیچ دندانی به امید ایمپلنتی بهتر از دندان طبیعی نباید کشیده شود
(۹ .(این مطلب بر دندانپزشکان پوشیده نیست، ولی شاید بعضی تبلیغات یا برداشت های غلط از مفهوم موفقیت و بقاء ایمپلنتهای رایج باعث شده است تا گروهی از بیماران وسوسه شوند با کشیدن دندان طبیعی، دندانهای مصنوعی متکی بر ایمپلنت با کارآیی، ظاهر و راحتی بیشتری به دست آورند. تصمیم گیری در مورد نگهداری یا کشیدن دندان ها تابع ملاحظات متعددی از جمله ملاحظات اندودنتیک، امکان بازسازی ساختار دندان با معالجات ترمیمی یا پروتز و انجام درمانهای پریودنتال است که دندانپزشک باید بر اساس مصالح بیمار به تصمیم صحیح برسد
(۱۶-۱۱ .(گارانتی و ضمانت مادام العمر شرکت های سازندهی ایمپلنت در تعویض ایمپلنت های از دست رفته، دلیل بر مادم العمر بودن ایمپلنتهای دندانی نیست. توقع بیمار بیست ساله از ایمپلنت ممکن است با توقع بیمار هفتاد ساله متفاوت باشد
(۱۷ .(دختر جوانی که از ظاهر دندان لترال خود ناراضی است و در صدد کشیدن و جای- گذاری با ایمپلنت است باید نسبت به واقعیتهای علمی و طرح درمان صحیح آگاهی یابد و اصرار و درخواست بیمار نباید منجر به اتخاذ تصمیمات غیراخلاقی و غیراصولی توسط دندانپزشک شود. اتونومی نظام سلامت میتواند بر تصمیم گیری پزشک مؤثر باشد. نظام بیمه ی دندانپزشکی در بعضی کشورها با پرداخت حداکثر چهار واحد ایمپلنت موجب شده است تا بعضی پزشکان شناخته شده ی جهان، کشیدن ۱۰ دندان سالم و جایگذاری ۴ ایمپلنت برای بازسازی قوس کامل دندانی در یک فک را تجویز کنند
(۱۸ .( درمان ایمپلنت یک گزینه ی درمانی جایگزینی دندانهای از دست رفته است و اگرچه یکی از گزینه های درست است ولی به هیچ وجه، مجوزی برای کشیدن دندان نیست
(۱۸ .( گزینه ی درمان ایمپلنت بلافاصله پس از کشیدن دندان، گزینه ی درمانی پذیرفته شده ای است که در مواردی قابل اجرا است، ولی باز هم نباید توجیهی برای کشیدن دندان تلقی شود
(۱۹ .(کشیدن دندانی که غیر قابل نگهداری است، صرف نظر از اینکه طرح درمان آتی ایمپلنت قابل اجرا خواهد بود یا خیر، انجام میشود (۸ .(لذا بیمار باید در این خصوص آگاه شود که مبادا دندانهای خود را به امید ایمپلنت ابدی و بهتر از دندان طبیعی از دست دهد. درمان ایمپلنت با بازسازی سیستم جونده، سود غیر قابل انکاری به بیمار میرسانـد و در مقایسه با روش تراش دندان و جایگزینی دندان از دست رفته با پروتز ثابت، مفاهیم سود رسانی و عدم اضرار را میرساند ولی، ایمپلنت برای همیشه (ابدی) نیست، مقاوم به عفونت و بیماری نیست، بدون خطر و عوارض نیست و مهمتر اینکه، مراقبت لازم دارد.
منبع: مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی،